Akcja katolicka to stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie współpracują z hierarchią kościelną w realizacji apostolskiej misji Kościoła. Grupy zrzeszające członków Akcji Katolickiej działają najczęściej przy parafiach. Miejscowy proboszcz powołuje wybrane osoby jako kandydatów na członków Akcji, stając się tym samym Asystentem kościelnym Akcji Katolickiej. Mogą to być osoby należące do innych grup parafialnych i ruchów katolickich, przede wszystkim członkowie Rady Duszpasterskiej danej parafii. Ksiądz Proboszcz lub duszpasterz przez niego delegowany przeprowadza rozmowę z zainteresowanym, po której podejmuje decyzję o przyjęciu kandydata. Po pewnym czasie kandydat staje się członkiem zwyczajnym Akcji Katolickiej.
Aby zostać kandydatem na członka Akcji Katolickiej należy spełnić kilka warunków: być osobą ochrzczoną i praktykującą, zgłaszać gotowość do czynnego uczestnictwa w życiu parafii i lokalnej społeczności, cieszyć się powszechnym poważaniem w miejscowym środowisku oraz posiadać pozytywną opinię proboszcza swojej parafii. Utworzona parafialna grupa kandydatów we współpracy z księdzem opracowuje zadania do wykonania.
Celem działania Akcji Katolickiej jest zasada „Instaurare omnia in Christo", co znaczy „Wszystko odnowić w Chrystusie”. Chodzi tu o przekształcenie wszystkich sfer życia ludzkiego zgodnie z wolą Jezusa Chrystusa. Jej celem jest więc realizacja apostolskiego celu Kościoła poprzez ewangelizację, uświęcania się, formowanie sumienia według wzorców chrześcijańskich. O celu i zadaniach Akcji mówi artykuł 9 jej statutu: „Celem Akcji Katolickiej jest pogłębianie formacji chrześcijańskiej oraz organizowanie bezpośredniej współpracy katolików świeckich z hierarchią kościelną w prowadzeniu misji apostolskiej Kościoła.”
Najwyższym organem stowarzyszenia jest Krajowy Instytut Akcji Katolickiej. Każda ze struktur posiada swój własny zarząd i asystenta kościelnego. Ponadto władzami Instytutów: Krajowego i Diecezjalnych są Rady. Rada DIAK składa się z prezesów parafialnych i osób nominowanych przez biskupa ordynariusza, natomiast Radę KIAK tworzą prezesi DIAK-ów i jeden delegat instytutów diecezjalnych. Diecezjalne Instytuty Akcji Katolickiej działają w większości diecezji. Stowarzyszenie skupia obecnie w Polsce ok. 35 tys. członków.
